3. Ustawienie na pomoce – akcja i reakcja

Pomoce powinny ułatwić koniowi wyrażać siebie – czyli służą do wzajemnej komunikacji konia i jeźdźca, oraz zapobieganiu nieporozumień. Ustawienie na pomoce to nic innego jak reakcja konia na wszystkie pomoce jeźdźca – dosiad, łydkę i rękę. 

Ustawienie na pomoce to dobrowolna uległość rozluźnionego i w pełni swobodnego konia, poruszającego się regularnie w harmonii z jeźdźcem. 

Ustawienie na pomoce dzielimy na trzy części: ustawienie na działanie dosiadu, ustawienie na działanie łydek i ustawienie na rękę jeźdźca. Wszystkie trzy części muszą iść razem, w przeciwnym razie nie osiągniemy tego ważnego stopnia piramidy ujeżdżeniowej.

Ustawienie konia na dosiad

Jak wygląda koń ustawiony na dosiad jeźdźca? Reaguje on natychmiast na sygnały dawane dosiadem. Ale żeby tak się stało, to najpierw jeździec powinien dosiadać konia poprawnie, w rozluźnieniu podążając za ruchem konia. Niestety to nie wszystko! Trzeba też umieć prawidłowo oddziaływać tym dosiadem. Równowaga i świadome siedzenie jest bardzo ważne w jeździectwie. Jeździec powinien ustalić sobie, że tam gdzie ciężar, tam koń powinien iść. Bez żadnych wyjątków, tylko konsekwentnie do tego dążyć. Gdy koń zrozumie, będzie można jeździć bez kontaktu i kierować tylko samym dosiadem i łydką. Przykład: koń idzie stępem prosto przed siebie. Jeździec naciska bardziej lewą kością kulszową (pośladkiem) na siodło i zwiększa nacisk na lewe strzemię. Koń czuje nacisk, ale nie reaguje – idzie dalej w swoją stronę. Wtedy powinna zadziałać łydka, a następnie – jeśli nic już nie zadziała! – wodza. W ten prosty sposób koń uczy się, że jeśli zareaguje dobrze już na pierwszą pomoc – dosiad, może uniknąć działania na wędzidło.

Błędy dosiadu

Są nimi:

• dosiad widłowy – kiedy jeździec pochyla się do przodu, obciąża swoje kości łonowe zamiast kulszowych a łydka ucieka mu do tyłu.
• dosiad fotelowy – mamy, kiedy jeździec siedzi na koniu jak w fotelu przed telewizorem, czyli siedzi za bardzo z tyłu siodła, odchyla się, automatycznie łydki uciekają do przodu, dzięki czemu nie może on skutecznie komunikować się z koniem.

Rodzaje dosiadu

Mamy dwa podstawowe rodzaje dosiadu, czyli dosiad ujeżdżeniowy (nie od parady zwany też podstawowym) i półsiad. W literaturze natkniemy się jeszcze na parę innych rodzajów: stiplowy, wyścigowy, a nawet słyszałam o dosiadzie skokowym. Poniżej opiszę krótko dwa podstawowe – czym się od siebie różnią i jak wyglądają.

• Dosiad ujeżdżeniowy – Jeździec rozkłada ciężar ciała na uda i pośladki. Siedzi prosto w najgłębszym punkcie siodła, wyprostowany, głowa też prosto. Ręce luźno opuszczone wzdłuż tułowia, zgięte w łokciu w linii PROSTEJ do wędzidła. Przez sylwetkę jeźdźca (patrząc z boku) można poprowadzić linię prostą przez ucho, bark, biodro i piętę. Kolana lekko zgięte, przylegające do siodła. Stopa w najszerszym miejscu opiera się o strzemię, pięta lekko w dół.
• Półsiad – Stosuje się go po to, by odciążyć grzbiet konia (zazwyczaj młodego). A wygląda tak: ciężar ciała jeźdźca jest przeniesiony na kolana i strzemiona (no ale bez przesady, strzemiona nie są do stania na nich!). Jeździec lekko pochyla się w przód. Niektórzy odbierają komendę „pochyl się” jako zgarbienie pleców. W rzeczywistości półsiad to zgięcie w biodrach, a nie w środku kręgosłupa. Łydka zostaje w tym samym miejscu co w dosiadzie ujeżdżeniowym. Jeśli przesuniesz ją za bardzo do tyłu, stracisz równowagę i przejdziesz w „widłowy” półsiad, a jeśli do przodu – stracisz równowagę i będziesz opadać niedelikatnie w siodło co koniowi zapewne się nie spodoba!

O innych rodzajach dosiadu opowiem innym razem…

Ustawienie na pomoce łydki

Koń ustawiony na pomoce łydki chętnie się jej słucha i za każdym otrzymanym od niej impulsem wykonuje co mu każe. Czyli jeśli chcesz jechać do przodu, ściskasz konia łydkami i jedzie. Chcesz iść w bok – działasz wewnętrzną łydką na popręgu a zewnętrzną nieco za i koń skręca. Chcesz skontrolować żeby koń cofał prosto – ograniczasz go łydką z tej strony w którą wypada zadem i koń cofa się prosto. Jakie to proste! Jednak dla wielu to wcale nie jest takie oczywiste.

Jeżeli jeździsz na wrażliwym koniu, nie tęp go! Używaj łydek wyrozumiale i delikatnie. Pamiętaj, że zaczyna się od najdelikatniejszej pomocy, aż po najmocniejszą, czyli bat albo ostrogę. Ale tylko w przypadku oporu u konia! Jeżeli wciąż używasz łydki po właściwej reakcji u konia stępisz go i będzie on reagował opornie lub wcale na łydkę. Jeśli ciągle pchasz konia ostrogami, nie dziw się, że nie reaguje na pomoce!

Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej o prawidłowym działaniu łydki, zobacz ten artykuł:

Puk, puk to łydka

Ustawienie na pomoce ręki

Jak wygląda koń ustawiony na pomoce ręki? Reaguje miękko i spokojnie na polecenia dawane poprzez wędzidło, przyjmuje kontakt w każdym ustawieniu. Wodze zawsze powinny wyglądać jak dwa niezginalne, proste stalowe pręty prowadzące od wędzidła do ręki jeźdźca, a sygnały przez nie wysyłane powinny być niemal niewidoczne. Jeśli koń chowa głowę za wędzidło lub opiera się na nim, to znaczy że nie jest ustawiony na pomoce! Jeśli chcesz ustawić konia na pomoce ręki (inaczej uwrażliwić), to zawsze stosuj metodę „nie ma reakcji – większa siła, jest reakcja – całkowite odpuszczenie”.

Więcej na temat kontaktu dowiesz się tu:

2. Kontakt – łącznik komunikacji koń/jeździec

Nad ustawieniem na pomoce trzeba ciągle pracować – zawsze można szybciej zareagować, delikatniej zadziałać, aż sygnały dawane z siodła staną się dla oglądającego zupełnie niezauważalne. Pamiętaj, że nie ma czegoś takiego jak koń prawie ustawiony na pomoce, albo trochę ustawiony na pomoce. Albo jest ustawiony na pomoce, albo nie i innych opcji nie ma! Dlatego zawsze na początku jazdy ważne jest sprawdzenie jezdności konia (ustawienia na pomoce) poprzez przejścia między chodami. Jeśli koń nie reaguje tak jak powinien, powinniśmy znaleźć źródło problemu i je zlikwidować!

Twój koń miękko, w rozluźnieniu i bez oporu reaguje na każdy sygnał wysyłany przez ciebie dosiadem, łydkami i/lub wodzą? Osiągnąłeś trzeci etap piramidy ujeżdżeniowej – ustawienie na pomoce!

Źródła:

• Kurd Albrecht von Ziegner „Ujeżdżenie. Fundament jeździectwa”
• Christopher Hess, Petra Schlemm „Jak lepiej jeździć konno cz.1”
• czubajka.pl